Zatworniczestwo teremowe (теремное затворничество) to termin używany w kulturze rosyjskiej dla scharakteryzowania osobliwości życia codziennego dobrze urodzonych kobiet w  XVI-XVII wieku. Teremy, czyli wysokie kamienne rezydencje, były budowane na Rusi już wcześniej, jednak wyraźny podział pomieszczeń na część „męską” oraz „kobiecą” datowany jest na XVI wiek. Kobiety z wyższych warstw społecznych zobowiązane były przez cały czas przebywać na swojej „połowie”. Jedynie za zgodą męża lub ojca, matka czy córka mogła pokazać się gościom i sąsiadom.  

Wśród przyczyn powstania „systemu teremowego” wymienia się: rozpowszechnianie przekonania bizantyjskich duchownych o kobiecie jako o "nośniku grzechu" i konieczności samooczyszczenia poprzez życie w odosobnieniu, krzewienie tzw. literatury „o złych żonach”, rozwój patriarchatu oraz dążenie do wykluczenia możliwości intymnych stosunków pozamałżeńskich. Rozwój „zatworniczestwa teremowego” i jego popularność wynikały również z polepszenia ekonomicznej sytuacji kobiet w państwie moskiewskim, które posiadały prawo własności do swojego majątku. Nie wypuszczając żony za obręb domostwa mąż mógł nie tylko kontrolować każde działanie kobiety, ale także zawłaszczyć jej majątek i samodzielnie nim rozporządzać. Chociaż „zatworniczestwo” dotknęło wąskiego kręgu najwyższych warstw społeczeństwa i przetrwało około stu lat, to jednak idea teremowego odosobnienia, zakazów i ograniczeń jako formy tłumienia aktywności społecznej kobiet wywarła istotny wpływ na mentalność znacznej części mieszkanek państwa moskiewskiego. 

Model „zatworniczestwa teremowego” nie mógł znaleźć praktycznego zastosowania wśród niższych warstw społecznych, gdzie kobiety pracowały na równi z mężczyznami, a warunki życia nie dopuszczały możliwości oddzielenia żeńskiej części rodziny od męskiej. 

Dr Katarzyna Kosowska