Ormianie sami siebie nazywają „Hajer” (Հայեր), a swój kraj obecnie Hajastan (Հայաստան), w starożytności Hajk(kh) (Հայք).
Według ormiańskiej etymologii ludowej nazwa ta wywodzi się od imienia biblijnej postaci Hajka, protoplasty narodu ormiańskiego, syna Togarmy, który miał być praprawnukiem Noego. Sama góra Ararat była i jest bardzo ważna dla Ormian. W Księdze Rodzaju czytamy:
Miesiąca siódmego, siedemnastego dnia miesiąca arka osiadła na górach Ararat.
Biblia powiada, że po potopie odrodzenie ludzkości nastąpiło na górze Ararat, gdzie po opadnięciu wód miała spocząć arka Noego.
Kształtując się ze szczególną siłą kultura ormiańska u swojego zarania przyjmowała najpierw elementy urartyjskie i asyryjskie, następnie zaś medyjskie, perskie, syryjskie, greckie i rzymskie. Inaczej przedstawia się kwestia rozwoju literatury ormiańskiej, albowiem niewiele można o niej w tamtym okresie powiedzieć. Przyczyn takiego stanu rzeczy upatrywać można w tym, iż w tamtym czasie nie był stworzony jeszcze rodzimy alfabet.
Bardzo istotnym z punktu widzenia kształtowania się narodu ormiańskiego i państwa armeńskiego czynnikiem jest położenie geograficzne. Kolebka ormiańskości, leży między trzema jeziorami – Sewan, Wan i Urmia. Informacje o tym zawarte są w wielu źródłach historycznych.
Najstarsze plemiona osiadłe na wyżynie Armeńskiej to Nairowie i Hajasowie. W I tysiącleciu p.n.e. pojawiają się plemiona Armenów, Z inskrypcji asyryjskich można wnioskować, że Nairowie prowadzili osiadłe życie, zajmowali się hodowlą bydła, rolnictwem, rzemiosłem. Od początku XIII w. p.n.e. prowadzili walki obronne przeciwko Asyrii.
Przez Urartów były zbudowane trzy miasta obronne – Argisztihinili (Armawir), Tejszebani (Karmir Blur), i Erebuni (Erywań). Wszystkie trzy znajdują się na terenie dzisiejszej Republiki Armenii.
W historii Armenii krzyżowały się rozmaite wpływy kulturalne. Armenia była częścią imperiów irańskich: imperium medyjskiego (ok. 678-549 p.n.e.) i imperium Achemenidów (550-330 p.n.e.). W okresie VI-IV w. p.n.e. rządzona przez perskich satrapów podlegała oddziaływaniu języka i prawa perskiego. Natomiast wpływy kultury helleńskiej i przenikanie jej elementów było przeciwieństwem tych wpływów.
Po najeździe Aleksandra Macedońskiego (356-323 p.n.e.), w czasie rządów Seleucydów w skład Armenii wchodziły trzy oddzielne prowincje, rządzone przez miejscowych dynastów – Wielka Armenia, Sofena (w. j. orm. Copk) i Mała Armenia.
Poczucie więzi kulturowo-etnicznej ze świadomością ciągłości historycznej jest bardzo rozwinięte u Ormian. Szczególnie ujawnia się w sytuacjach kryzysowych, ale również i na obczyźnie. Poczucie odrębności Ormian mieszkających w Iranie wobec Irańczyków są kształtowane przez język, religię, świadomość pochodzenia, historię narodu, świadomość narodową, więzi krwi, stosunek do dziedzictwa kulturowego, charakter narodowy.
Diaspory ormiańskie są rozproszone niemalże po całym świecie. Historia Armenii to dzieje nieustannych podbojów, aneksji, okupacji i migracji. Wędrówki Ormian są zjawiskiem bardzo starym. Migrowali oni z przyczyn politycznych (likwidacja państwowości ormiańskich, przymusowe przesiedlenia, prześladowania religijne) i ekonomicznych (osadnictwo wzdłuż dochodowych szlaków handlowych). W ten sposób ludność ormiańska znalazła się na terenach imperiów: rzymskiego i perskiego, po podbojach arabskich (VII-IX w.) w Palestynie i Egipcie, po likwidacji ormiańskich królestw przez Bizancjum (X-XI w.) w Azji Mniejszej i na Bliskim Wschodzie, a po ekspansji Turków Seldżuckich (II połowa XI w.) na Krymie i na Rusi. W imperium perskim szach Abbas I masowo przesiedlał Ormian do Persji (XVII w.), skąd przenosili się oni na Daleki Wschód, do Indii, a także do Europy.
W 1890 r. na terenie Imperium Osmańskiego żyło ponad 2,6 mln. Ormian. W latach 1895 i 1915 władze tureckie przeprowadziły na ziemiach zachodniej Armenii czystki etniczne. Ormianie stali się ofiarą pierwszego w XX w. ludobójstwa. Niektóre źródła podają, że zginęło wtedy 1,5 mln Ormian. Dla wszystkich Ormian to sprawa wielkiej wagi i bardzo bolesna. To jeden z głównych powodów emigracji Ormian na początku w XX w. Pamięć o ludobójstwie/rzezi Ormian jest przekazywana kolejnym pokoleniom. Pamięć o ludobójstwie jest przekazywana również poprzez literaturę. Ta pamięć jednoczy Ormian. Doświadczenie ludobójstwa sprawia, że Ormianie czują się inni. Turcja nie uznaje ludobójstwa, nie uznaje i nie wywiera na Turcję presji w tej kwestii (z różnych, głównie politycznych powodów – Turcja jest dla wielu sojusznikiem) jeszcze wiele państw, choć z czasem lista tych państw poszerza się. Wśród państw, które uznały ludobójstwo Ormian jest, między innymi, Polska, Francja, Niemcy, Holandia, Kanada, Rosja.
Czyni Ormian innymi również ich język, o zachowanie którego na obczyźnie Ormianie bardzo dbają, choć nie wszędzie to jest łatwe, gdyż szkoły ormiańskie nie zawsze powstają tam, gdzie Ormianie mieszkają. Pozostaje to w zakresie obowiązków ormiańskich rodzin.
Religia – chrześcijaństwo - wraz z językiem, jest bardzo ważnym czynnikiem tożsamości narodowej Ormian. Ormianie mając swój odrębny kościół z katolikosem na czele wyróżniają się nie tylko na tle muzułmanów, ale również i innych chrześcijańskich narodów. W trudnej historii Ormian, gdy państwowość nie zawsze była ciągła, właśnie władze kościelne pełniły rolę „opiekunów” narodu. Tam, gdzie był kościół, była również edukacja. Tak jest również w Iranie. Szkoły powstają z inicjatywy władz kościelnych i mieszczą się zazwyczaj na posiadłości kościoła.
Jednym z symboli Armenii jest także góra Ararat, która pełni w tradycji ormiańskiej bardzo ważne funkcje narodowotwórczą i integrującą. Dziedzictwo zarówno okresu przedchrześcijańskiego, jak i późniejszego silnie koresponduje ze znaczeniem góry Ararat po dzień dzisiejszy. Ararat znajduje się w godle Armenii, jest też częstym motywem w sztuce i literaturze ormiańskiej. Czasem utożsamia się go z terenami królestwa Urartu, uważanego za protoplastę Armenii. Nazwa Ararat nawiązuje do boga imieniem Ara, którego czczono w tym miejscu w epoce brązu. Był to bóg śmierci i odrodzenia, której ucieleśnieniem była obserwowana na stokach góry walka żywej wiosny i martwej zimy.
W XX wieku symboliczna wymowa dla Ormian ich świętej góry zmienia się. Zjawisko to zachodzi po ludobójstwie Ormian (1915-1923), kiedy to Ararat stał się także symbolem wygnania ze Wschodniej Anatolii i wspomnieniem utraconej Zachodniej Armenii. Góra Ararat, górując nad dzisiejszą stolicą kraju – Erywaniem, staje się niejako strażnikiem tradycji i tożsamości narodowej.
Bardzo ważne znaczenie góry Ararat, znajdującej się w centrum Wyżyny Armeńskiej między jeziorami Wan i Sewan, w życiu Ormian mówi o ich tęsknocie za utraconymi terytoriami. Armenia była wielka, a obecnie jej terytorium przykładowo można porównać z jednym z województw w Polsce. Ararat znajduje się w 32 km od zachodniej granicy Republiki Armenii. W Erywaniu Ararat jest widoczny niemal z każdego okna mieszkańców tego miasta. Z miejsca widokowego i kompleksu architektonicznego „Kaskad”, położonego na zboczu wzgórza na północ od centrum stolicy, skąd doskonale widać panoramę miasta, turyści i mieszkańcy Armenii przyjeżdżają podziwiać Ararat, który przy dobrej pogodzie, szczególnie wieczorem, wygląda zjawiskowo. Obecnie ta góra znajduje się na terytorium Turcji. Nieuznanie przez władzy Turcji ludobójstwa popełnionego przez Imperium Osmańskie na ludności ormiańskiej pod koniec XIX w. i na początku XX w. jest „otwartą raną” dla Armenii i Ormian. Widok Araratu jest również ciągłym przypomnieniem o istnieniu tej rany.
Życie w diasporze, na skutek historycznych wydarzeń, nie jest czymś obcym dla Ormian. Szybko uczą się języków, skutecznie prowadzą interesy, z łatwością adaptują się do warunków panujących w obcych krajach. Mimo, że zazwyczaj nie asymilują się, generalnie ich stosunek do ludzi w kraju, którym mieszkają, jest bardzo przyjazny.
Ludzie, którzy mieli do czynienia z Ormianami zgodnie uznają, że Ormianin to inteligentny i bystry człowiek, a żywy i przedsiębiorczy duch pozwala mu wychodzić niemal bez strat z trudnych sytuacji. Ormianie nie pozwalają sobie na rozpacz i potrafią obrócić na swą korzyść okoliczności, które się nadarzały, używając swoich zdolności wrodzonych czy nabytych. Wyrwane ze swoich terytoriów przyczyniają się do rozkwitu państw, w których mieszkają.
Język, religia (chrześcijaństwo), terytorium (Armenia, Armenia Zachodnia , Ararat, Persarmenia), ludobójstwo, pamięć o nim – to wyznaczniki tożsamości ormiańskiej, które głęboko przetworzono w czasach przechodzenia w stan diaspory. Utrata kultury i języka, tj. całokształtu duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa ormiańskiego w diasporze oznaczałaby jej zniknięcie.