Przejdź do głównej treści
Pomiń baner

Jan Brodowski - Szewardnadze zapomniany

7 lipca 2014 roku po ciężkiej chorobie w wieku 86 zmarł były prezydent Gruzji Eduard Szewardnadze. Zanim gruzińskie media poinformowały o jego śmierci kondolencje rodzinie oraz bliskim złożyli Władimir Putin oraz Michaił Gorbaczow.
Eduard Szewardnadze - fotografiaJaką spuściznę pozostawił po sobie jeden z najbardziej rozpoznawalnych na świecie gruzińskich polityków? Jego ocena jest tak samo niejednoznaczna jak i sytuacja, w której o śmierci byłej głowy państwa więcej do powiedzenia mają w Moskwie niż w Tbilisi. Szewardnadze przeszedł długą polityczną drogę. Był przykładem człowieka czasów radzieckich, dochodzącego do najwyższych funkcji państwowych w ZSRR, a następnie potrafiącego dokonać politycznego odrodzenia po jego upadku. Nietuzinkowy, sprytny, wybitny?  
W bardzo młodym wieku wstąpił do partii, w której przez kolejne lata piął się po szczeblach politycznej kariery. Aktywność partyjna nie przeszkadzała mu wsiąść na motocykl i przemierzyć bezkres ZSRR (łącznie samotnie przejechał blisko 10 tysięcy kilometrów). Współcześnie tego typu wyprawa wciąż pozostaje wyznawaniem, zaś zaledwie w kilka lat po II wojnie światowej była przedsięwzięciem wyjątkowym. Z tamtych czasów zachowały się nieliczne fotografie, na których możemy zobaczyć w młodym Szewardnadze człowieka radosnego, ale i upartego. Tego uporu miał w sobie wystarczająco dużo, by 1972 roku osiągnąć stanowisko I sekretarza KC Komunistycznej Partii Gruzji i wydać wojnę skorumpowanym urzędnikom. Paradoksalnie kończąc swoją polityczną karierę będzie odchodził w atmosferze korupcyjnych oskarżeń, zaś podobny upór i determinacja będą charakterystyczne dla haseł głoszonych przez  jego następcę.
Walka z korupcją na Kaukazie w czasach radzieckich była przedsięwzięciem tak nietuzinkowym, że wprowadzający w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia idee pierestrojki i głasnosti Michaił Gorbaczow uczynił z Szewardnadzego jednego ze swoich najbliższych współpracowników powierzając mu tekę ministra spraw zagranicznych ZSRR.  
Tandem Gorbi i Szewi zmienił nie tylko wizerunek polityki zagranicznej Moskwy, kategorycznego Pana Niet zastąpił uśmiechnięty i koncyliacyjny Pan da  , ale przede wszystkim znacząco wpłynął na sytuację geopolityczną na świecie. Zakończenie radzieckiej interwencji w Afganistanie, rozmowy na temat przyszłego zjednoczenia Niemiec czy dialog rozbrojeniowy ze Stanami Zjednoczonymi to tylko wybrane problemy, z jakimi przyszło mierzyć się Szewardnadzemu.  Przyjaźnie nawiązane w tym okresie zaowocują w latach następnych, wpływając znacząco na uzyskanie przez niepodległą Gruzję uznania międzynarodowego. 
Szewardnadze miał niesamowity instynkt polityczny. Potrafił w porę zrezygnować z funkcji w aparacie partyjnym ZSRR, by później przeistoczyć się jak feniks z popiołu w nowej postradzieckiej rzeczywistości. Jego niezwykły spryt i wyczucie sprawiły, że w latach dziewięćdziesiątych, latach panującego w Gruzji zamętu, przeciwnicy Zwiada Gamsachurdii właśnie w byłym ministrze spraw zagranicznych dostrzegli szansę na stabilizację kraju. Szewardnadze stopniowo podporządkowując sobie scenę polityczną zyskuje przydomek Białego Lisa i w 1995 roku zostaje prezydentem Gruzji. Obronną ręka wyjdzie z potyczek politycznych oraz zamachów, ale nie sprosta pokojowym demonstrantom, którzy z różami w rękach doprowadzą ostatecznie do jego ustąpienia w 2003 roku. 
Nie było w dwudziestym stuleciu w Gruzji polityka, oprócz Stalina i Berii, który w tak wyraźny sposób oddziaływałby na kraj i jego mieszkańców. Przez kolejne dekady Szewardnadze odcisnął swoje piętno. Wielu Gruzinów nie może mu zapomnieć prześladowań dysydentów. Wielu też zapomniało, że to właśnie Szewardnadze na szczycie NATO w Pradze w 2002 roku złożył oficjalną deklarację w kwestii gotowości Gruzji do wstąpienia do Sojuszu. 
Gruzini pomimo swojej wielowiekowej historii i tradycji mają krótką i wybiórczą pamięć. Szewardnadze nie podlegał jednoznacznym ocenom i schematom, stanowi jednak część gruzińskiej historii, o której należy pamiętać.

Dr Jan Brodowski