Przejdź do głównej treści
Wersja kontrastowa
Menu

Rosja od A do Я (Ja)

Rosja od A do Я (Ja)

Agafia (Babcia Agafia) - znane i cenione kosmetyki marki Natura Siberica, stworzonej w 2008 roku przez Andrieja Trubnikova. Zanim pojawiła się bogata oferta kosmetyków, Trubnikow ze wspólnikiem wyprodukował środek do mycia naczyń Волшебница, który miał być tańszy, ale równie skuteczny jak płyn do mycia Fairy (P&G). Aktualnie marka oferuje szeroką gamę szamponów, odżywek do włosów, kremów do twarzy i kosmetyków do pielęgnacji ciała, które w swoim składzie zawierają oleje, zioła i są nasycone ekstraktami roślinnymi. Produkty nie są testowane na zwierzętach, a wiele z nich posiada certyfikaty Vegan. Kosmetyki marki Natura Siberica są znane i cenione w Rosji, a także poza jej granicami (w tym w Polsce). Obecnie wiele sklepów wycofało rosyjskie kosmetyki Babci Agafii ze sprzedaży.

Biełomorkanał to najbardziej popularne papierosy z ustnikiem w Związku Radzieckim (głównie ze względu na niską cenę). Marka trafiła na rynek w 1937 roku i do dziś jest w sprzedaży w Rosji i kilku krajach WNP. Papierosy nazwano na cześć Kanału Białomorsko-Bałtyckiego zbudowanego rękoma tysięcy więźniów GUŁagu. Na niestosowną nazwę papierosów zwrócił uwagę m.in. Jan K. Kelus w utworze "Papierosy Biełomor–Kanał".

Tak się utarło, że wódka to jeden z tych elementów, który kojarzy się z Rosją. Za najbardziej znany utwór literacki, w którym głównym wątkiem jest alkohol pod różnymi postaciami jest "Moskwa-Pietuszki" Wieniedikta Jerofiejewa.

Poniżej przypominamy wystąpienie Członkini Koła Naukowego "Eurazja", Pani Aleksandry Oczkowicz, zatytułowane "Prohibicja po radziecku":

https://fb.watch/3aJNIjE45r/

Gżel to określenie tradycyjnych pięknie zdobionych rosyjskich wyrobów ceramicznych. Nazwa pochodzi od miejscowości niedaleko Moskwy, znanej od XVIII wieku jako centrum wyrobu porcelanowych naczyń w biało-niebieskim kolorze.

Jurij Dudź to rosyjski dziennikarz sportowy, prezenter radiowy i telewizyjny, wideobloger, który popularność zyskał prowadząc kanał na YouTube wDud'. Przeprowadził wywiady z wieloma znanymi osobistościami świata muzyki, filmu, polityki. Jest także autorem ponad 10 filmów dokumentalnych (m.in. Kołyma, 2019, Biesłan. Pamiętaj, 2019), które spotkały się w Rosji z kontrowersyjnym przyjęciem i sprowokowały wiele dyskusji. Poniżej artykuł Zbigniewa Rokity:

https://krytykapolityczna.pl/swiat/jurij-dud-youtube-rosja-runet/

Jerałasz, czyli „pomieszanie z poplątaniem”. To także nazwa gry karcianej podobnej do wista. Rosjanie „Ералаш” kojarzą głownie z kultowym w czasach radzieckich zabawnym programem dla dzieci nadawanym od 1974 roku do dziś. Początkowo kilkuminutowe filmy prezentowano w kinach przed projekcją seansów dla najmłodszych. Z czasem „Ералаш” zaczęto nadawać cyklicznie w telewizji. Za produkcję odpowiadali Borys Graczewski (zm.2021) i Aleksander Chmielik (zm.2001). W programie swoją karierę zaczynali m.in. aktor Aleksander Loje, Julia Wołkowa z grupy Tatu, Natasza Ionowa znana jako Glukoza.

https://www.youtube.com/watch?v=lhFyn6M9dvo

Siódma litera alfabetu rosyjskiego wzbudza chyba najwięcej kontrowersji, i sporów wśród samych Rosjan. Upowszechnił ją historyk oraz poeta Mikołaj Karamzin, który wykorzystał ją w druku swojego almanachu poetyckiego „Aonidy”. Natomiast oficjalnie do alfabetu rosyjskiego weszła ta literka za czasów Stalina, który lubił we wszystkim dokładność. Zwolennicy litery ё uważają, że należy ją zachować i pisać w takiej postaci, w jakiej została stworzona, czyliz kropkami. Istnieje też grupa osób, uważających, że litera ta jest niepotrzebna i można ją zlikwidować. Coś w tym jest, bo gdy spojrzymy na rosyjską klawiaturę, to literka ё znajduje się poza jej obrębem! Litera ё doczekała się dwóch pomników, jeden został odsłonięty w Uljanowsku w 2005 roku; drugi w 2018 roku w Iżewsku.

Żyguli, (ros.: Жигули) - wyżyna w Rosji na prawym brzegu Wołgi. Jednak nazwa Żyguli kojarzy się̨ zapewne z „radzieckim mercedesem”, czyli samochodem osobowym produkowanym przez Wołżańską Fabrykę Samochodów (WAZ) w Togliatti w latach 1970-1988 na licencji włoskiej firmy Fiat. W wersji eksportowej Żyguli znany jest pod nazwą Лада (Łada). Jego produkcję rozpoczęto 19 kwietnia 1970 roku na mocy umowy licencyjnej podpisanej w sierpniu 1966 roku między władzami ZSRR a włoskim koncernem FIAT, po czteroletnim procesie budowy Wołżańskiej Fabryki Samochodów. Przed wyjściem na rynek ogłoszone konkurs na nazwę i spośród wielu propozycji - Sokół”, „Katiusza”, „Młodość”, „Wiosna”, „Iskra”, „Noworożec” samochód otrzymał nazwę „Żyguli”. Pierwsi szczęśliwcy otrzymali swoje auto w sierpniu 1970 roku.

Wnętrze samochodu możecie zobaczyć tu:

https://www.youtube.com/watch?v=B5xqDGeCycc&t=132s

Zastolie, czyli tradycja biesiadowania, spożywania potraw, śpiewu, wznoszenia toastów, która wykracza poza te, znane z polskich przyjęć. Wspólna uczta w otoczeniu licznej rodziny, krewnych i przyjaciół za jednym stołem po dziś dzień jest nieodłącznym elementem świętowania Sylwestra, Dnia Kobiet, a także urodzin i innych okazji.

Termin „ikona”, stosowany w odniesieniu do świętych obrazów czczonych w chrześcijaństwie, pochodzi od greckiego słowa eikon, które znaczy: obraz. Chrześcijańskie rozumienie ikony zostało opracowane w czasach ikonoklazmu i potwierdzone na VII Soborze powszechnym w Nicei. Świętość i kult ikony wyjaśnia teologia obrazu. Ikona jako obraz sakralny jest charakterystyczna dla chrześcijaństwa wschodniego, w tym dla prawosławia rosyjskiego. W Kościele wschodnim ikona jest czczona jako obraz święty, który ukazuje prawdy chrześcijańskiej wiary, uobecnia przedstawianą osobę (Chrystusa, Bogurodzicę, aniołów czy świętych) i przynależy do obrzędów liturgii. W tradycji bizantyjsko-rosyjskiej ikona jako obraz liturgiczny jest dziełem soborowej twórczości Kościoła, który od malarzy ikon wymaga chrześcijańskiego, moralnego trybu życia. Istotnym elementem sztuki malowania ikon są tradycyjne techniki ikonograficzne.

W rosyjskich bajkach to ogromny kot Baby Jagi, który, snując opowieści swoim czarodziejskim głosem, przyciągał wędrowców, usypiał ich, a następnie… uśmiercał. Istnieje również łagodniejsza wersja, która głosi, iż kota (kot Bajun) kładziono do łóżeczka z małymi dziećmi, a mruczek sprawiał, iż zasypiały one szybciej. Bajun zaś czuwał nad ich spokojnym snem. W mieście Joszkar - Oła, stolicy Repupliki Mari El, znajduje się pomnik kota. Podobno kiedy szepnie się mu na ucho życzenie, to on je spełnia!

Krasny - słynny plac położony w centrum Moskwy między murami Kremla a Kitaj-gorodem, wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Na Placu Czerwonym znajdują się historyczne obiekty, przyciągające turystów, m.in. Sobór Wasyla Błogosławionego, Muzeum Historyczne, GUM (Państwowy Dom Towarowy), Mauzoleum Lenina. Na Placu Czerwonym corocznie 9 maja odbywa się parada z okazji Dnia Zwycięstwa, natomiast z okazji Nowego Roku uruchamiane jest pięknie oświetlone lodowisko. Symbolika Placu Czerwonego została odzwierciedlona w licznych dziełach sztuki, w literaturze, muzyce, kinematografii (również zachodniej). Co ciekawe, nazwa "Plac Czerwony" jako odpowiednik rosyjskiego terminu "Красная площадь" jest niewłaściwą frazą. Mury Kremla, przylegające do placu, są dziś rzeczywiście czerwone, jednak w średniowieczu były białe, a plac noszący już wtedy tę nazwę znaczył piękny (pierwotnie słowo "красный" to „piękny”). A więc "Plac Czerwony" to "Plac Piękny". Trudno się z tym nie zgodzić. 

Łajka - pierwszy pies w kosmosie. Suczka, kundelek, którą 3 listopada 1957 roku wystrzelono na orbitę okołoziemską w radzieckim sztucznym satelicie Sputnik-2. W założeniach eksperymentu nie przewidywano sprowadzenia psa z powrotem na Ziemię. Łajka poniosła śmierć w czasie lotu. Co ciekawe, suczka pierwotnie wabiła się Kudriawka (Kędziorek) lub Limonczik (Cytrynka). Dopiero tuż przed lotem nadano zmieniono jej imię na Łajka, co w języku rosyjskim oznacza „szczekaczka” lub „oszczekiwacz”. Nazwa ta funkcjonuje także jako określenie psów myśliwskich różnorodnych ras występujących w lesistych strefach na północy Europy, Azji, w Ameryce Północnej. Niezależnie od polowań na północy służą one także jako psy zaprzęgowe.

Z czym kojarzy nam się matrioszka? Co kryje w sobie najczęściej kupowany souvenir z Rosji? Odpowiedzi poznacie w naszym filmie:

https://www.youtube.com/watch?v=97vnQVXptO0

Słynna fraza w wolnym tłumaczeniu oznaczająca „Ja ci pokażę!", kojarzona z tytułem kultowej radzieckiej animacji w reżyserii Wiaczesława Kotionoczkina (pol. „Wilk i zając”). Szesnastoodcinkowa seria, określana „złotą”, doczekała się kontynuacji w postaci czterech odcinków wyprodukowanych po upadku Związku Radzieckiego. Animacja cieszyła się ogromnym zainteresowaniem zarówno w gronie dzieci, jak i dorosłych. Co ciekawe, wg. danych ВЦИОМ „Ну, погоди!” nadal znajduje się na pierwszym miejscu wśród ulubionych animacji Rosjan (https://infographics.wciom.ru/theme-archive/society/religion-lifestyle/leisure/article/nu-pogodi-polveka.html).

Wieża telewizyjna Ostankino w Moskwie jest najwyższą wieżą wybudowaną w Europie (540 m.) i należy do Światowej Federacji Wielkich Wież (World Federation of Great Towers). Decyzja o wybudowaniu wieży telewizyjnej zapadła w połowie lat 50. XX wieku, a przedsięwzięcie zostało ukończone w 1967 roku z okazji okrągłej rocznicy rewolucji październikowej. Budowla miała zapewnić lepszy zasięg przesyłanego sygnału i jednocześnie pokazać potęgę Związku Radzieckiego. Panoramę miasta można podziwiać ze znajdującej się na wysokości 328-334 metrów trzypoziomowej, obrotowej restauracji (bistro, kawiarnia i restauracja). Jeden obrót restauracji trwa 40 minut. Na wieży znajdują się też dwa tarasy widokowe – zamknięty (dostępny przez cały rok) i otwarty w okresie od maja do października.

Tradycyjne rosyjskie danie w postaci farszu (najczęściej mięsnego) zawiniętego w delikatne ciasto. Pielmieni „przywędrowały” do kuchni rosyjskiej z regionu uralskiego w XV wieku. Początkowo były rodzajem dania „odświętnego” przygotowywanego na ważne uroczystości. Dziś pielmieni są częstym daniem obiadowym, które doczekało się pomnika w Iżewsku.

Rubel rosyjski - oficjalna waluta obowiązującą w Rosji, a także w Abchazji i Osetii Południowej. Obok funta brytyjskiego jest to najstarsza waluta z zachowaną do naszych dni nazwą. Według jednej z wersji, nazwa rubla pochodzi od rosyjskiego czasownika рубить – „odcinać” od sztabek srebra. Jeden rubel dzieli się na 100 kopiejek, których nazwa pochodzi od wybijanego na monetach jeźdźca z kopią (Jerzy Zwycięzca). Do oznaczania rubla używa się symbolu ₽, wprowadzonego w 2013 roku. Dwie poprzeczne belki na literze P mają oznaczać stabilność kursu rubla, co od 2014 roku jest kwestią dyskusyjną. Na banknotach widnieją wybrane rosyjskie miasta wraz z ich bogatą symboliką: Nowogród, Krasnojarsk, Sankt-Petersburg, Moskwa, Sewastopol (banknot 200-rublowy został wprowadzony w 2017 roku), Archangielsk, Jarosław, Chabarowsk. Natomiast na banknocie o nominale 2000 rubli (w obiegu od 2017 roku) uwieczniono Daleki Wschód ze słynnym Rosyjskim Mostem, Uniwersytetem we Władywostoku i kosmodromem „Vostocznyj”.

Znana marka aromatyzowanego wina musującego produkowanego od 1937 roku w ZSRR. Zgodnie z zaleceniami Józefa Stalina miał to być napój alkoholowy świadczący o dobrobycie klasy robotniczej. Trunek stał się nieodłącznym dodatkiem do szampańskiej zabawy noworocznej, choć z szampanem niewiele ma wspólnego.

Kolej Transsyberyjska – najdłuższa na świecie ciągła linia kolejowa (9332 km), biegnąca z Moskwy do Władywostoku. Punktem wyjścia dla budowy Transsibu stała się decyzja Aleksandra III, który w roku 1886 oświadczył, że wreszcie należałoby zaspokoić potrzeby tego bogatego, ale zaniedbanego syberyjskiego kraju. 12 maja 1891 roku odbyła się we Władywostoku uroczystość położenia kamienia węgielnego, w której uczestniczył przyszły

imperator Mikołaj II. Ta wielka inwestycja podjęta w połowie XIX w. miała na celu utrzymanie jedności rozciągającego się na tak ogromnym obszarze państwa.. Obecnie określenie „Transsib” oznacza nie tylko trasę komunikacyjną, ale stanowi również symbol wymiany dóbr materialnych i duchowych pomiędzy europejską częścią Imperium z Moskwą, Sankt-Petersburgiem, Brześciem i Kaliningradem a obszarami na Dalekim Wschodzie z portami we Władywostoku i Nachodce, a także z Mongolią oraz Chinami.

Jesienią i zimą najlepiej rozgrzewa gorąca i sycąca zupa. Ucha to klasyczna rosyjska potrawa, której istotą jest wywar z kilku rodzajów ryb ( najlepsze to okoń, płoć, jazgarz). Nazwa potrawy pochodzi od słowa jucha, które oznacza właśnie wywar. Do niego należy dodać seler, cebulę, pietruszkę oraz przyprawy. Zupę należy podawać z koperkiem i plasterkiem cytryny. W niektórych odmianach uchy znajdziemy kawałek ryby.

Do najpopularniejszych należą Teriomok i Kroszka - kartoszka. Teriomok - "Теремок" (ЗАО "Теремок - Русские блины") powstał pod koniec lat 90-tych ubiegłego wieku. Pierwszy kiosk otwarto w Moskwie w 1999 roku. Początkowo specjalnością były bliny, obecnie w menu znajdują się zupy, pielmieni, kasza gryczana z różnymi dodatkami, napoje np. sok z brzozy czy kwas chlebowy. Z czasem zrezygnowano z kiosków na rzecz punktów gastronomicznych zlokalizowanych w centrach handlowych. Sieć restauracji Teriomok cieszy się dużą popularnością wśród turystów, którzy mogą spróbować potraw kuchni rosyjskiej.

Kroszka - kartoszka "Крошка Картошка" (ООО "КРОШКА-КАРТОШКА-СЕРВИС") - tak jak Teriomok pojawiła się pod koniec lat 90 ubiegłego wieku. Specjalnością sieci jest miąższ ziemniaka z różnorakimi dodatkami (np. masło z koperkiem), włożony do skórki ziemniaka i podany na gorąco. W 2003 roku sieć Kroszka - Kartoszka przeniosła swoje punkty do galerii handlowych, a także oddzielnych pawilonów. Menu również uległo rozszerzeniu i oprócz ziemniaka można zjeść inne popularne w Rosji potrawy.

Chochłoma – rosyjska ludowa sztuka malowania na drewnie w barwach czerwieni, zieleni i złota, umieszczanych na czarnym tle. Początki chochłomy datuje się na II połowę XVII wieku w okolicach Nowogrodu. Popularność poza granicami Rosji chochłoma zdobyła w XIX wieku i do dziś cieszy się uznaniem.

Nikołaj Ciskaridze przez wiele lat był pierwszym tancerzem w Teatrze Bolszoj, do trupy którego został przyjęty od razu po ukończeniu Moskiewskiej Państwowej Akademii Choreografii. W 2013 w wyniku konfliktu Ciskaridze z dyrekcją Teatru Bolszoj nie przedłużono mu umowy. Od 2014 roku Nikołaj Ciskaridze pełni funkcję rektora Akademii Baletu Rosyjskiego im. Agrippiny Waganowej w Petersburgu. 

Na początku wojny rosyjsko-ukraińskiej, gdy wielu obserwatorów scen rosyjskich z uwagą śledziło postawę poszczególnych artystów, Nikołaj Ciskaridze wydał oświadczenie. W zawoalowany sposób, cytując Marka Twaina oraz Marinę Cwietajewą, wyraził w nim nadzieję na przywrócenie pokoju:

https://www.youtube.com/watch?v=WG4xN1Imdgc 

Czeburaszka (pol. Kiwaczek) – Sympatyczny bohater znany z utworu Edwarda Uspienskiego „Krokodyl Giena i przyjaciele”. O przygodach Czeburaszki powstały cztery niedługie filmy –„Krokodyl Giena”, „Kiwaczek”, „Szapoklak” oraz „Kiwaczek idzie do szkoły”. Opowiadają one historię małego stworzenia, które nie przypominało wyglądem żadnego zwierzęcia, w związku z tym nie wiadomo było jak je nazwać. Czeburaszka przyjechał w skrzyni z pomarańczami, znalazł przyjaciela - krokodyla Gienę, z którym stawiają czoła staruszce Szapoklak.

Szeremietiewo - lotnisko w Moskwie należące do portów o największym natężeniu ruchu pasażerskiego. Początkowo pełniło rolę bazy wojskowej, od 1959 roku jest lotniskiem cywilnym. W 1980 roku specjalnie dla uczestników Letnich Igrzysk Olimpijskich utworzono Terminal Szeremietiewo-2, a lotnisko zaczęto określać mianem „portu olimpijskiego”. Od 2019 roku Szeremietiewo nosi imię wielkiego pisarza i poety rosyjskiego, Aleksandra Puszkina. Pomnik pisarza, autorstwa Aleksandra Burganowa, znalazł się w głównym terminalu lotniska. Szeremietiewo jest główną bazą linii lotniczych Aerofłot. Od marca 2022 roku ze względu na zamknięcie przestrzeni powietrznej dla rosyjskich samolotów przez wiele państw Europy oraz USA i Kanadę, Szeremietiewo, jak i wiele innych lotnisk w Rosji, boryka się z poważnymi trudnościami. Zamknięto trzy terminale, setki pracowników zostało zwolnionych lub wysłanych na urlop, wstrzymano rekrutację na nowe stanowiska pracy. 

Szczi - popularna potrawa, przyrządzona z kapusty kiszonej (najczęściej) i wtedy jest czymś w rodzaju polskiego kapuśniaku, tylko ugotowanym na wywarze z mięsa wołowego. Jednak nie zawsze kapusta jest głównym składnikiem, zdarzają się wersje ze szczawiu lub pokrzywy. Zupę można także gotować na wywarze z grzybów czy ryby. Jako dodatek można podawać pierożki lub gotowaną kaszę gryczaną.

Państwowe Muzeum Ermitaż w Petersburgu z główną siedzibą w Pałacu Zimowym jest obowiązkowym punktem zwiedzania miasta. Ermitaż jest jednym z największych i najbogatszych muzeów na świecie, nazywanym "Luwrem nad Newą". Obiekt swoje istnienie rozpoczął jako prywatna kolekcja sztuki Katarzyny Wielkiej. Zbiory Ermitażu liczą ponad 3 miliony dzieł sztuki i ukazują głównie rozwój sztuki zachodniej Europy od najdawniejszych wieków do czasów współczesnych. Warto dodać, że w Muzeum Ermitażu żyje około 50 kotów, którym Katarzyna II nadała status "ochroniarzy" galerii sztuki przed szczurami i myszami. Ci niecodzienni mieszkańcy Ermitażu stali się inspiracją dla serii książkowych Holly Webb.

 

Znane również w Polsce przenośne telewizory Junost' produkowane od 1964 roku w Kuncewskim Zakładzie Radiotechnicznym w Moskwie. Telewizor posiadał 3 lampy, kineskop, teleskopową antenę oraz możliwość odbioru 12 kanałów. Odbiorniki produkowano w szerokiej gamie kolorów, trafiając w gusta licznych nabywców.

Dzieła sztuki złotniczej, wykonywane w pracowni nadwornego jubilera Petera Carla Fabergé na specjalne zamówienia członków rodziny carskiej i arystokracji rosyjskiej. Tradycję zapoczątkował Aleksander III i kontynuował ją jego syn, Mikołaj II, wręczając matce i żonie na Wielkanoc unikatowe dzieło. Jaja tworzono ze złota, inkrustowano drogimi kamieniami, kością słoniową oraz macicą perłową. W środku jajka zazwyczaj kryła się niespodzianka. Do

rewolucji październikowej wykonano 54 jaja. Obecnie jaja Faberge przeżywają swój renesans. Nieliczne z nich, które pojawiają się na aukcjach, osiągają niebotyczne kwoty.